.

نکته ی شگفت انگیزی در عرفان خراسانی و شیوه ی تفکر عرفای منسوب به آن وجود دارد که می توان آن را ایجاز در فرم و محتوا نامید ... اگر بگویم جایی دیگر ندیده ام اغراق نیست که این چنین فرم و محتوا به واسطه ی ایجاز به هم پیوسته باشند ... این ایجاز از روایات و تمثیل ها و اشعار شروع می شود و تا شکل و مجتوای عبادت ادامه پیدا می کند ... این جا نکته ای از دل این حرف در می آید ؛ عبادت ( ارتباط با هستی ) اینان عین شعر و قصه شان است و شعر و قصه شان عین عبادت ... در برابر این نگاه زهاد بغداد قرار دارند که به شرح و پرگویی گرایش دارند ... آثاری مثل رساله ی قشیری ، مرصادالعباذ یا حتی کیمیای سعادت و دیگر آثار برگرفته از همین رویگرد و نگاه هستند ، نگاهی که نشان دهنده ی شیوه ی زیست و عبادت آن هاست و نتایجی کاملا متفاوت از عدفان خراسانی به دنبال دارد ... به این دوبیتی از بایزید نگاه کنید ؛

من بی تو دمی قرار نتوانم کرد / احسان تو را شمار نتوانم کرد 

گر بر تن من زبان شود هر مویی / یک شکر تو از هزار نتوانم کرد 

فشرده تر از این در شعر و عبادت ممکن نیست ... به روایتی دیگر بایزید عملا به سمت جا خالی کردن از عبادت مستقیم می رود و عدم امکان عبادت مستقیم را هدف قرار می دهد ( آن چنان که به عبارات مختلف به مسأله اشاره می کند ) ... این جا و در این شکل از فرم و محتوا سکوت عنصر اساسی است ... همان چیزی که راه را بر مخاطب برای گفت و گو با متن و تاویل باز نگه می دارد ... نمونه ی شاخص دیگر در این باب مقالات شمس است ، نمونه ای شگفت انگیز در ایجاز و و طرح قسمت بزرگی از متن در سایه و حاشیه ... و مولانا هم بر همین قرار ... 

به گمانم حکایتی باشد از بایزید در تذکرة الاولیاء ... عطار نقل می کند روزی بایزد مجلس وعظ داشت ... عده ی زیادی برای شنیدن جمع شدند آن قدر که برای آنان که از پشت می رسیدند جا نبود ... موذنی می رود سر منبر و صلا در می دهد هر کس هر کجا که هست قدمی پیش آید تا جا برای آنانی که می رسند باز شود ... در این هنگام بایزید برمی گردد و می رود ... همه تعجب می کنند ... می پرسند کجا؟ می گوید همه ی آن چه انبیاء و اولیا ء و اولی الامر می خواستند بگویند این موذن در یک جمله گفت !! ( نقل به مضمون )